BIG CITY. Waarom is Alhambra, het grootste theater van Brussel, ooit verdwenen?

Voor de opkomst van de cinema's waren theaterzalen enorm populair, ook in Brussel. Er waren heel wat kleine cafés waar voorstellingen gehouden werden of gezellige cabarets, maar ook een paar grote gerenommeerde toneelhuizen zoals de Muntschouwburg en het Koninklijk Parktheater in het Warandepark. Maar het grootste theater was lange tijd het Alhambra.

Voor het die naam en die gedaante kreeg, ontstond in 1845 le Théâtre du Cirque of de Cirk-Schouwburg aan de oevers van de Zenne, in het centrum van de stad. Die naam verwees naar de Circusstraat waar de theaterzaal gebouwd werd. De Cirk-Schouwburg werd het grootste theater van Brussel en kon rond de 2.500 toeschouwers ontvangen in de tribune. De Muntschouwburg had toen ongeveer 1.500 plaatsen.Behalve een centrale piste en een verschuifbare orkestbak, had de zaal een groot podium, waar plaats was voor vijfhonderd figuranten. De Cirk-Schouw­burg was bedoeld voor toneelvoorstellingen, maar werd bijvoorbeeld ook verhuurd aan reizende circusgezelschappen en verenigingen.

Bij de overwelving van de Zenne kwam op die plek de Zennelaan, die we nu kennen als de Emile Jacqmainlaan. Niet alleen de straat veranderde van gedaante, ook het theaterhuis. De naam werd gewijzigd naar Alhambra en het gebouw kreeg een prachtige gevel met twee grotere terrassen.

Op de bovenste verdieping stonden vier grote standbeelden die drama, dans, tragedie en komedie belichaamden, waarvan zelfs beweerd wordt dat ze gemaakt werden door de bekende beeldhouwer Auguste Rodin. Door de jaren heen had de plek verschillende artistieke leiders en vonden er heel wat verschillende soorten voorstellingen plaats: operettes, revues, dansvoorstellingen en ook jazzconcerten. Maar in het Alhambra werd niet enkel aan cultuur gedaan, het was ook het podium voor verschillende politieke en sociale gebeurtenissen. Omdat het Alhambra een van de eerste zalen in Brussel was waar Nederlands­talige voorstellingen opgevoerd werden, was het voor veel Nederlandstalige Brusselaars lang een Vlaams symbool. Dat leidde soms wel tot wrevel. Zo vonden aanhangers van het Vlaams theater dat de zaal te weinig middelen kreeg van een overwegend Franstalig stadsbestuur.

Maar het gebouw is ook het toneel geweest voor bijeenkomsten van Vlaamse activistische verenigingen. Zoals op het einde van de Eerste Wereldoorlog, toen het gebouw bezet was door de Duitsers. De Vlaamse activisten hebben er toen de onafhankelijkheid van Vlaanderen opgeëist. Nadien kon het cultureel imago van het Alhambra moeilijk losgekoppeld worden van die Vlaamse strijd. Hierdoor was het na de Eerste Wereldoorlog een duwen en trekken tussen de verschillende artistieke leiders, die er op hun beurt al dan niet voorstellingen in beide talen organiseerden. De hoogdagen vonden plaats in het interbellum, toen het theater gerund werd door een beroemde Parijse im­pre­sario Léon Volterra. Hij organiseerde er grote revues met meer dan honderd dansers. Toen de Tweede Wereldoorlog aanbrak, werd het gebouw opnieuw door de Duitsers bezet en laaide de Vlaamse strijd er weer op.

Het einde

Na de oorlog wilde de theaterzaal de draad weer oppikken, maar het werd het begin van het einde. Alhambra werd steeds minder rendabel. De zaal was te groot, te oud en niet meer winstgevend. In 1958 sloot ze definitief de deuren, een beslissing die veel tegenwind kreeg. Voor Vlaamse bewegingen was ze nog altijd een belangrijk Nederlandstalig symbool in de stad en voor cultuurliefhebbers een gerenommeerd cultuurhuis met een belangrijke geschiedenis.

In 1973 werd het gebouw om – zo werd gezegd – veiligheidsredenen gesloopt nadat het lang had leeggestaan. Zelfs zijn indrukwekkende gevel bleef niet gespaard. Op de plek kwamen kantoorruimtes en een openbare parkeergarage, die tot op de dag van vandaag de naam Alhambra dragen. Ook de wijk ontleent haar naam aan het prachtige theater, waarvan het bijna ondenkbaar is dat we er vandaag niet meer kunnen binnenstappen.

• VOLGENDE KEER: Wie was de langst regerende burgemeester van Brussel?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City