BIG CITY. Waarom is de gemeente Elsene in twee gesplitst?

De Louizalaan ligt pal in de gemeente Elsene. Met aan de ene kant de wijken rond Flagey en aan de andere kant de wijken rond Châtelain. Maar de Louizalaan zelf is grondgebied van de Stad Brussel en heeft tot in het Ter Kamerenbos postcode 1000. Die merkwaardige opstelling splitst de gemeente op in twee stukken. Hierdoor is Elsene een van de vier gemeenten in België waar dat het geval is, samen met Baarle-Hertog, Mesen en Sint-Gillis.

Elsene ontstond in de dertiende eeuw aan de oevers van de Maalbeek. Al waren het toen verschillende gehuchten. Zo had je onder meer Neder-Elsene, aan wat nu de vijvers van het Flageyplein zijn, Boondaal en Opper-Elsene, een wijk die ontstond net buiten de stadsomwalling aan de Naamsepoort. Toen de stad onder Frans bewind was, werden de verschillende gehuchten samengevoegd en ontstond in 1795 een gemeente met de naam Elsene. Het bijna duizend hectare grote grondgebied begon steeds meer te verstedelijken, zeker na de afbraak van de stadsomwalling in 1810 en de uitbouw van de Leopoldswijk een paar jaar later.

Vooral de wijk waar voordien de Naamsepoort stond, was erg in trek. Dat kwam mede omdat het gemeentehuis er was, net als een markthal, verschillende handelszaken en uitgaansmogelijkheden. Mensen kwamen er flaneren op de boulevard, die na de afbraak van de stadsomwalling werd aangelegd. Dat bracht ontwikkelaars op het idee om het flaneergebied uit te breiden. Loodrecht op de Guldenvlieslaan wilden men een andere boulevard, die helemaal tot het Ter Kamerenbos zou lopen. Het grote stuk groen, dat een uitloper was van het Zoniënwoud, was toen nog niet erg in trek en niet goed bereikbaar. Stadsontwikkelaars zagen op dat moment het belang in van een groen gebied waar mensen konden wandelen en zich vermaken.

De promenade zou beginnen op de Louizalaan, waar ze ook ruimte wilden voor paard en kar om de burgerij die niet wilde wandelen op een andere manier in het bos te krijgen. Aan weerszijden kwam er plek voor prachtige herenhuizen.

Er was wel een probleem: de gemeente Elsene zag de financiering van die prestigieuze plannen niet zitten. Daardoor dreigden die in het water te vallen. Brussel-Stad zag er het openbare nut wel van in en besliste om die zuidelijke uitbreiding zelf te bekostigen. De voorwaarde was dat het grondgebied dan zou toebehoren aan de Stad Brussel en niet meer aan Elsene. Dat gebeurde met het Ter Kamerenbos, de Louizalaan en de straten die op de Louizalaan uitgaven. Zo verloor de gemeente Elsene een behoorlijk deel van haar grondgebied en splitste de laan de gemeente in twee.

Vrijetijdsparadijs

De aanleg van de Louizalaan in 1864 had ook een groot aandeel in de verstedelijking van het westen van Elsene. Rijkere Brusselaars kwamen in de wijken wonen vlak bij de Louizalaan, die prestige uitstraalde. Zo waren ze ook vlak bij het Ter Kamerenbos om er zich te ontspannen.

Het park kreeg een ontwerp in Engelse stijl. Met een grote vijver in het midden en open vlaktes, waar de burgers sporten konden beoefen, zoals grastennis, croquet en gymnastiek. Er waren verschillende chalets om iets te eten en te drinken, en er kwamen zelfs een velodroom en een hippodroom. Het werd met andere woorden het vrijetijdsparadijs voor de rijkere Brusselaar. Ook de wijken rond het Ter Kamerenbos bloeiden. Het zal er mee toe hebben bijgedragen dat de Wereldtentoonstelling van 1910 plaatsvond in de Solboswijk.

Het grondgebied bleef al die jaren eigendom van Brussel-Stad. Benieuwd hoe vaak dat het gemeentebestuur van Elsene later gefrustreerd zal hebben. En dan hebben we het nog niet over de verwarde postbodes gehad.

• VOLGENDE WEEK: Hoe werd de Noordwijk klein-Manhattan?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie.

De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag via het formulier.

> Meer over Big City