LGBT, moslim en Brusselaar: ‘Men hóeft niet uit de kast te komen’

Als LGBT-er én moslim staan heel wat Brusselaars – vaak anoniem – op het kruispunt van verschillende minderheden, met alle gevolgen van dien. In het pas verschenen ‘Habibi’ treden ze op de voorgrond en spreken ze vrijuit over het lief en leed als LGBT-moslim. “De drempel om voor onszelf op te komen, ligt vaak heel hoog.”

Aan meningen over homoseksualiteit, islam en migratie vandaag geen gebrek. Maar hoewel de kwesties een dagelijkse rol spelen in het leven van veel mensen, worden de betrokkenen er zelf zelden over gehoord. In het zopas gepubliceerde ‘Habibi’ biedt schrijver en antropoloog Wim Peumans een stem aan LGBT’s (lesbian, gay, bi, transgender) met een moslimachtergrond. Daarvoor had hij meer dan 60 diepte-interviews met LGBT-moslims, onder wie Brusselaar Khalid*.

Khalid werd in Egypte geboren, maar verhuisde in de beginjaren 2000 naar België onder het mom van zijn studies. “Dat was niet de echte reden. Ik kwam wel om te studeren, maar ik bleef hier vanwege mijn seksualiteit,” vertelt hij. Mondjesmaat groeide bij Khalid in Egypte immers het besef dat hij niet om zijn gevoelens heen zou kunnen. En daarmee het besef dat leven als homoseksueel onhaalbaar zou zijn in Egypte. “Who are you kidding, zei ik tegen mezelf.”

De getuigen in ‘Habibi’ hebben het vaak heel moeilijk. Sommigen zeggen angst te hebben om naar de moskee te gaan. Anderen zitten heel diep en zoeken psychologische hulp op. Is dat iets wat jij ook ervaren hebt?

Khalid: Het probleem is dat veel LGBT-moslims niet naar buiten durven te komen met hun verhaal. De drempel om voor zichzelf op te komen ligt erg hoog. Veel mensen zitten in de knoop met zichzelf. Ik heb die fase ook gekend. Iedereen gaat door een proces van twijfel: “ben ik het of ben ik het niet?” Maar als de vaststelling er is en je beseft dat er geen uitweg meer is, moet je een keuze maken.

Er zijn mensen die dan niet voor zichzelf kiezen, maar voor hun familie. Ze zullen doen wat mainstream is. Maar is het wel eerlijk om te trouwen en kinderen te hebben en te doen alsof je tot die meerderheidsgroep behoort? Is dat eerlijk tegenover die vrouw en kinderen? Iedereen moet deze keuze voor zichzelf maken. Ik ben ervan overtuigd dat je eerst tevreden moet zijn met jezelf vooraleer je iemand anders gelukkig kan maken. Maar ik begrijp dat mensen geen uitweg zien en doen wat van hen door de maatschappij verwacht wordt.

Putten LGBT-moslims ook steun uit hun geloof in deze situatie?

Khalid: Veel hangt af van welke informatie jou bereikt. Als je ervan overtuigd bent dat God je graag ziet, wie je ook bent, kan het geloof steun bieden. Maar daarvoor moet je geloven dat je geen slecht mens bent, en dat je – bovenop je veroordeling door de maatschappij – ook niet nog eens door God veroordeeld zal worden. Als je teksten leest die tegenstrijdig lijken te zijn met wie jij bent, kom je natuurlijk in een strijd terecht. Iedereen gaat daar anders mee om. Ik ben met mijn vragen gaan aankloppen bij geleerden en heb geprobeerd vat op de teksten te krijgen. Dat heeft me gerustgesteld.

Meerdere getuigen in het boek schijnen zich af te vragen of je tegelijkertijd een goede moslim en een gelukkige LGBT-er kan zijn.

Khalid: Voor mezelf heb ik uitgemaakt dat ik in God geloof en dat er zowel goede als slechte daden bestaan. God is de enige die ons op basis daarvan op het einde van de rit zal evalueren. Ik zie homoseksuele mensen in dat opzicht niet als andere mensen. Ik begrijp dat beeld niet. We zijn allemaal mensen die zowel goede als slechte dingen kunnen doen.

Ik weet niet of elke moslim er hetzelfde over denkt, maar ik heb het geluk omringd te zijn door goede vrienden die daarvoor openstaan. Toen ze me de vraag stelden waarom ik na zoveel jaren niet getrouwd was, heb ik eerlijk geantwoord. Ze zeiden: “Dat is jouw ding. We kennen je al jaren: dat gaat niet plots veranderen.” Ik heb ook het privilege mezelf te kunnen scholen. Vorig jaar ben ik nog gaan bidden met een imam die openlijk gay is. Er was ook een rabbijn bij die over verdraagzaamheid sprak. Die imams zijn heel open en kunnen voor allerlei vragen gecontacteerd worden.

De auteur van het boek wil een andere kijk bieden op ‘uit de kast komen’. Hij zegt dat vaak wordt aangenomen dat als je LGBT bent, je ook expliciet uit de kast komt. Bij LGBT-moslims is dat veel minder het geval, stelt hij. Zeker bij de ouders.

Khalid: Dat is inderdaad een belangrijke vraag. Wat mij betreft, hóeft men helemaal niet uit de kast te komen, of men nu moslim is of een andere godsdienst belijdt. Er zijn mensen die de confrontatie willen aangaan en duidelijk willen stellen dat iedereen het recht heeft te zijn wie hij of zij wil zijn. Maar dat is een confrontatie die ik niet zou aangaan. Ik hoef niet met een regenboogvlag buiten te komen om mijn rechten op te eisen.

Ik kan tussen twee werelden schipperen. Ik heb het nooit onder woorden gebracht, maar mijn familie aanvaardt mij en mijn vriend, en we worden er samen met open armen ontvangen. We staan niet naast mijn ouders te zoenen, maar hoewel we in andere landen leven, zijn ze op de hoogte van de situatie. Ik ben gelukkig en voel geen nood om hen te vertellen dat ik op mannen val. Een paar jaar geleden gebeurde er iets waarbij ik mezelf heb geuit tegenover één van mijn broers. Mijn broer heeft gedaan alsof hij het niet heeft gehoord en hij komt er niet op terug. Dat was het.

Eén van de getuigen stelt dat “coming-out” als assimilatie aanvoelt. Een andere zegt ook dat Europeanen vaak niet begrijpen waarom iemand niet uit de kast wil komen. Is het voor moslims in een migratiecontext nog moeilijker om zich te outen?

Khalid: Het thema seksualiteit is in het algemeen een taboe binnen moslimculturen. Het is een thema dat niet besproken wordt thuis. Maar tegelijkertijd wordt hier veel veralgemeend. Veel hangt af van de context en de personen met wie je omgaat. Sommige mensen begrijpen het als je je niet wil outen, andere mensen kunnen het dan weer geen plek geven. Uiteraard bestaan er binnen maatschappijen grote lijnen met bepaalde gedragscodes, maar die bestaan binnen gezinnen ook. Sommige gezinnen aanvaarden het, andere dan weer niet. Voor mij is het hier als migrant die hier zonder familie woont net makkelijker: hier weet ik dat ik niemand zal kwetsen.

Hoe is het om als LGBT-moslim met een migratieachtergrond te daten in Brussel?

Khalid: Ik ben al eventjes uit dat circuit (lacht). Ik woon inmiddels al sinds 2008 rustig samen met mijn partner. Maar ik weet wel nog hoe het vroeger was. Ik ben bruin, moslim en homo: dat lijkt op het eerste gezicht drie keer problematisch. Er speelden veel vooroordelen. Mannen die geen match voor me waren, boden me geld aan. Ze dachten dat ik me prostitueerde. Ik vroeg hen: hoeveel wil je hebben om mij met rust te laten?

In 2013 trouwde ik in het Brusselse stadhuis met mijn Deense partner. Er waren veel genodigden met verschillende achtergronden. Dat was een steuntje in de rug. We vierden onze verschillen. Mijn familie heb ik niet uitgenodigd. Ik heb het hen niet verteld om hen daar niet mee te confronteren. Achteraf zouden ze er geen probleem van gemaakt hebben, maar ik wou hen niet in verlegenheid brengen. Wat maakt het voor hen uit of ik getrouwd ben? Ze zien ons als een gelukkig koppel, dat volstaat.

Waar kunnen Brusselse jongeren die met twijfels kampen vandaag terecht?

Khalid: In het verleden was ik medeoprichter en voorzitter van de raad van bestuur van ontmoetingshuis Merhaba, dat zich inzet voor de LGBTQI*-gemeenschap met een migratieachtergrond. Bij Merhaba proberen we om de kennis die we hebben, op een laagdrempelige manier aan te bieden. We hebben er in het verleden veel congressen georganiseerd waarop we ook internationale imams uitnodigden. Door de pandemie ligt veel nu stil, maar in het verleden waren er ook fuiven en praatcafés die openstaan voor iedereen. We proberen het thema er vooral op een niet-confronterende manier bespreekbaar te maken. Ik merk dat we er veel vooruitgang boeken.

*Khalid is een om veiligheidsredenen gebruikt pseudoniem

Het boek 'Habibi' is gekoppeld aan een kunstexpo over het thema in het migratiemuseum te Sint-Jans-Molenbeek: MigratieMuseum Brussel, 2-31 maart: www.migratiemuseummigration.be