Geen digitale skills in coronatijden: 'Wat is mijn e-mailadres ook alweer?'

De enorme sprong richting e-administratie, telewerk en Zoommeetings die we het afgelopen jaar maakten, doet de digitale tweespalt in de samenleving alleen maar toenemen. Tien procent van de Brusselaars heeft geen goede internetverbinding, en een nog eens drie keer grotere groep ontbreekt het aan digitale basisvaardigheden. Het Gewest maakt de komende jaren telkens 900.000 euro per jaar vrij om daar iets aan te doen. “Ik wil niet meer van anderen afhangen om een cv te schrijven.”

Mamadou Alpha Diallo (21) heeft een afspraak in de openbare computerruimte Brusurf van de Stad Brussel. In de zaal waar normaal een tiental jonge mensen tussen 8 en 25 jaar oud surft, mag vanwege de coronamaatregelen maar één klant per uur boeken.

Diallo, die in 2018 zijn thuisland Guinee voor België verruilde, is sinds kort sociaal werker in 'Les 5 blocs', de sociale woonblokken aan de Papenvest. Daar moet hij sociale huurders helpen bij hun problemen, en daar komt – des te meer in coronatijden – meestal een computer bij kijken.

Maar de jonge migrant heeft zelf nooit geleerd hoe hij die moet gebruiken. En dus komt hij sinds kort wekelijks naar een informaticales bij Brusurf. Hij leert hier bestanden aanmaken, knippen en plakken, foto's selecteren en – "Hoe heet dat programma ook weer?" – Outlook gebruiken.

“We maken nu een nieuw e-mailadres voor hem aan. Da's al de derde keer,” zegt zijn begeleidster op mild-strenge toon. “Ik had al een e-mailadres, maar ben het paswoord vergeten,” bekent Mamadou. “Ik had de code op een papiertje geschreven, maar dat ben ik kwijt geraakt. En het adres zelf herinner ik me ook niet meer.”(Lees verder onder de foto)

Teletijdmachine

Toen de Brusselse regering in februari haar Plan voor Digitale Toegankelijkheid voor de komende drie jaar aankondigde, noemde minister van Digitalisering Bernard Clerfayt (Défi) de coronacrisis een 'teletijdmachine'. “Niemand had kunnen vermoeden dat digitale technologieën in minder dan een jaar tijd een onvermijdelijk onderdeel van ons leven zouden worden.”

En dat is voor veel Brusselaars minder vanzelfsprekend dan het lijkt. “Ongeveer een op de tien heeft geen goede internetverbinding thuis,” zegt Tania Maamary, de coördinatrice digitale inclusie voor het Gewest. In huishoudens met lage inkomens is dat zelfs bijna drie op de tien. Maamary: “Veel mensen weten niet dat er een sociaal tarief voor internet bestaat, net zoals bij elektriciteit of water. Door Covid-19 hebben we trouwens gemerkt dat één computer per gezin niet volstaat, maar dat ieder gezinslid eigenlijk een toestel moet hebben.”

Toegang tot wifi, computers en tablets is al één ding, maar je moet ze ook kunnen bedienen. En die kennis ontbreekt volledig bij 170.000 personen in het Brussels gewest. 475.000 Brusselaars bezitten slechts zwakke digitale vaardigheden. “Het gaat dan bijvoorbeeld om het gebruik van de computer of de muis,” omschrijft Maamary. “Of een bijlage aan een e-mail toevoegen, of een brief in een tekstverwerkingsprogramma schrijven.”

Dat zijn dertig tot veertig procent van de Brusselaars, een aandeel dat stijgt tot driekwart bij mensen met lage inkomens en een laag opleidingsniveau.

“Een derde en laatste probleem zijn de geavanceerdere digitale vaardigheden waarover je moet beschikken voor essentiële diensten. Voor een inschrijving via een vaccinatieplatform bijvoorbeeld, om fiscale attesten in te laden in Tax-on-Web, of om een document aan te vragen bij de gemeente via Irisbox. Vijftig tot zestig procent van de bevolking heeft moeilijkheden met zulke acties, en bij de lagere inkomens is die groep opnieuw groter,” zegt Maamary.

IT'er op het werk

“Er is echt een link tussen het sociaal-economische niveau, en de digitale vaardigheden. De IT'er van je werk zal hulp bieden wanneer je bijvoorbeeld problemen hebt om thuis voor het eerst een onlinevergadering bij te wonen. Zonder job is dat niet zo.”

Op basis van een ULB-onderzoek blijkt de Molenbeekse bevolking de grootste digitale kwetsbaarheid te hebben, met een cijfer van 4,3 op een schaal van 5. Sint-Joost (4,1), Anderlecht (3,9) Evere (3,8) en Schaarbeek (3,7) volgen.

In de jaren tot 2024 voorziet het Gewest voor het 'Iedereen digitaal'-plan in 900.000 euro per jaar. Belangrijk onderdeel van het regeringsplan zijn de openbare computerruimtes of OCR's, waar mensen niet alleen terechtkunnen om pc's te gebruiken – zoals in de lang ter ziele gegane cybercafés – maar waar ze ook hulp kunnen krijgen. Het Gewest is vorige maand met een affiche- en flyercampagne gestart om die beter bekend te maken.

De OCR's vallen momenteel onder allerlei statuten en subsidiestelsels, en hebben vaak maar weinig personeel en budget. Maamary doet de regering daarom eind mei een financieringsvoorstel. “Het Gewest zou bijvoorbeeld specifieke animatoren kunnen financieren, die in de openbare computerruimtes hulp bieden om administratieve taken te verrichten. 'Digitale buurtschrijvers', naar analogie met de voormalige 'openbare schrijvers' die vroeger voor analfabeten correspondentie voerden met de instanties.”

De vraag naar hulp bij administratieve taken online is in coronatijden aan het exploderen, zegt Lauriane Paulhiac, coördinatrice van Caban, een koepel die veertien Brusselse OCR's groepeert.

“Ook inschrijvingen op school bijvoorbeeld gebeuren nu volledig digitaal,” zegt Paulhiac. “Veel mensen die naar een OCR komen weten niet hoe dat moet of hebben geen computer. Voor kansarmen is de smartphone vaak het enige toestel waarmee ze online kunnen gaan, en daarmee inloggen op administratieve websites lukt vaak niet. Ofwel omdat de website daar niet aan aangepast is, ofwel omdat de mobiele telefoons van een te oud type zijn.” (Lees verder onder de foto)

Marie-Sylvia Zakoua (39) heeft een smartphone naast haar oefen-pc liggen, tijdens haar eerste computerles bij de Koekelbergse gemeentelijke vzw Koekeltech. “Die gebruik ik vooral om te bellen, en voor Whatsapp en Pinterest. Wat ik op Pinterest doe? Vooral zoeken naar tips voor in het huishouden. Ik ga heel zelden op Google, misschien dan nog wat vaker op Google Maps. Maar wat een pc betreft, ben ik een beginner. Ik had een tijdelijke job als verzorgende in een rusthuis in Anderlecht, ik zoek nieuw werk in die sector.”

De openbare computerruimte van Koekeltech is vandaag voor het eerst in meer dan zes maanden opengegaan, vertelt coördinator Stéphane Manfroid. “Voorlopig maar voor twee halve dagen per week. Toen we vanochtend opendeden, stond er een man of zes te wachten om administratieve zaken online te regelen.” (Lees verder onder de foto)

Daarnaast geeft de vzw ook computerlessen. “Dit is helemaal niet van mijn generatie,” zegt Sonia Schué (58), die ook haar eerste les heeft. “Voor mij is dit een soort hersengymnastiek. Mails beantwoorden kan ik wel, maar scans of documenten toevoegen of iets afdrukken niet. Dan weet ik niet meer hoe het moet, raak ik in paniek en blokkeer ik van de stress.”

Klasgenote Aouatif Alami (39) wil graag zelf cv's leren opmaken voor haar zoektocht naar werk. “Ik wil niet altijd meer moeten rekenen op hulp van anderen om te solliciteren. Ik wil ook graag de tweede reeks computerlessen volgen en mijn certificaat halen. Daarmee hoop ik een job als secretaresse te kunnen vinden. Momenteel werk ik in een school als surveillante, maar voor maar een paar uur per dag.”

“Mijn kinderen weten meer dan ik en ik zou het graag toch wat kunnen volgen,” zegt Soumia (41). “Soms helpt mijn oudste dochter van zestien me wel als ik vragen heb.” (Lees verder onder de foto)

Sinds corona mogen in de klaslokalen van KoekelTech nog maar half zoveel mensen als daarvoor.

Manfroid: “De vraag is er nog altijd, maar er is gewoon niet meer plaats. Werkzoekenden zijn dubbel getroffen: aan de ene kant zijn er minder werkaanbiedingen, en tegelijk is er ook minder plaats om die zo belangrijke computer­skills te leren. Terwijl die almaar belangrijker worden: bankfilialen sluiten de deuren, administraties werken enkel met onlineafspraken. Meer en meer diensten zijn steeds minder op mensenmaat.”

Gewest biedt op markt hulp voor digitale vaccinatieafspraak

Ook inschrijven voor een vaccinatie tegen het coronavirus vergt digitale vaardigheden. Dat veel Brusselaars die missen, is een van de redenen die de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC) consequent aanhaalt om de relatief lage vaccinatiegraad bij de Brusselse 45-plussers te verklaren.

Om wie dat wil te kunnen helpen bij zijn inschrijving voor een vaccinatieslot zijn medewerkers van het Centrum voor Informatica van het Brussels Gewest (CIBG) de komende weken aanwezig op markten in zes Brusselse gemeenten: Brussel-Stad, Schaarbeek, Sint-Joost, Sint-Gillis, Koekelberg en Molenbeek. (Lees verder onder de foto)

De actie is afgelopen maandag gestart op de markt aan de Schaarbeekse Rigasquare. Ze loopt tot eind juni, een volledige lijst van de precieze marktdagen en -plaatsen vindt u op de website van het CIBG.

Geïnteresseerden kunnen er bij het digitale assistentieteam een folder afhalen met een handleiding hoe je thuis zelf kunt inschrijven voor de vaccinatie. Marktbezoekers kunnen er ook terecht voor rechtstreekse begeleiding bij de inschrijving op Bruvax, via een tablet of laptop van de begeleiders ofwel op de eigen smartphone. Wie op het moment zelf niet kan, kan een flyer meekrijgen met de openbare computerruimtes in de buurt waar voor hulp aangeklopt kan worden.