'Van schande naar schoonheid': langverwachte renovatie conservatorium voorgesteld

Tegen 2028 moet het Brusselse conservatorium een complete – en hoogdringende – metamorfose ondergaan. De uitgeleefde neoklassieke gebouwen worden gerenoveerd en aangepast aan de moderne normen. Daarnaast komen er nieuwe bouwvolumes en worden er extra tuinen gecreëerd. De langverwachte renovatie kan van start gaan nadat de federale staat en de twee gemeenschappen een akkoord bereikten over de financiering, die geschat wordt op ongeveer 75 miljoen euro.

Het ontwerp voor de restauratie en uitbreiding van het Brusselse conservatorium in de Regentschapsstraat werd woensdagochtend toegelicht door de directeuren van de twee conservatoria (Nederlands- en Franstalig) en vijf betrokken ministers, samen met het ontwerpteam, een samenwerking van de bureaus Origin, A2RC en FVWWarchitecten.

De kosten worden geschat op ongeveer 75 miljoen euro, waarvan 15 miljoen komt van het federaal Brusselfonds Beliris, 20 miljoen van de federale Regie der Gebouwen en 20 van elke gemeenschap (de Vlaamse en de Franse).

Het neoklassieke conservatorium werd gebouwd in de periode 1872-1876, in opdracht van de koning om Parijs de loef af te steken, schetst Jan D’Haene, de directeur van het Nederlandstalige Koninklijke Conservatorium Brussel, de oorsprong van het gebouw. "Vanaf 1937 werd hier ook wat nu bekend staat als de Koningin Elisabethwedstrijd georganiseerd. In 2010 werd vanwege de bouwvallige staat van het gebouw om veiligheidsredenen naar het Flageygebouw werd uitgeweken."

De gebouwen van het conservatorium, naast het hoofdgebouw aan de Regentschapsstraat en de directeurswoning aan de Kleine Zavel ook een rij zeer oude herenhuizen aan de Wolstraat, zijn volledig uitgeleefd, zegt D'Haene. "De verhalen van piano's waarvan de poten door plafonds zakten zijn helaas niet uit de lucht gegrepen. De staat van het gebouw bedreigt zo ook onze waardevolle instrumenten en bibliotheek." (Meer voorbeelden vindt u ook in de video bovenaan dit artikel)

"Een dergelijk gebouw is geen ideale studieomgeving. Door de infrastructuurproblemen wordt onze faam ook nodeloos geschaad."

Het renovatieproject moet komaf maken met die situatie, en D'Haenes Franstalige evenknie Frédéric de Roos is even blij dat het opkalefateren van de gebouwen eindelijk dichterbij komt. "Ik kom al veertig jaar in dit gebouw. Twintig jaar geleden ben ik met mijn toenmalige collega al met de toenmalige minister gaan praten om hem te waarschuwen dat het gebouw in een alarmerende situatie verkeerde. Drie tot vier jaar geleden heeft de politiek dat eindelijk gesnapt, en nu zijn we eindelijk bij de concrete fase beland."

Vanaf het begin van de werken in 2024 moeten de beide scholen elders onderdak vinden. Het Nederlandstalige conservatorium, onderdeel van de Erasmushogeschool, bekijkt momenteel met de hogeschool of er op de campus aan de Nijverheidskaai plaats is voor repetities en lessen van studenten. Maar ook op andere plekken in de stad zal nog plaats gezocht worden. (Lees verder onder de afbeelding)

De monumentale concertzaal heeft een uitstekende akoestiek en wordt gekenmerkt door natuurlijk daglicht. Het orgel in de zaal werd gebouwd door een van de grootste orgelbouwers aller tijden, Aristide Cavaillé-Coll, in 1880. Samen met de directeurswoning op de hoek met de Kleine Zavel en de aangrenzende secretariswoning vormt het een uniek monumentaal geheel in Brussel. Het volledige ensemble zal worden gerestaureerd en aangepast aan hedendaagse standaarden met een performante akoestiek. De monumentale concertzaal en foyers krijgen hun oorspronkelijke glorie terug.

De vooronderzoeken en historische analyses daarvoor begonnen al in 2018. Om tegemoet te komen aan het stijgend aantal studenten is daarnaast een uitbreiding met een nieuwbouw noodzakelijk (waarvoor het huidige archief, een minder waardevol gebouw, wordt afgebroken). In het nieuwe gebouw worden onder meer twee nieuwe concertzalen en een ondergronds bewaardepot ondergebracht.

Verbinding tussen Wol- en Regentschapsstraat

De site van het Conservatorium strekt zich uit tot aan de Wolstraat. De vijf huizen, waarvan sommige dateren uit de 17de eeuw, werden oorspronkelijk bewoond door de adel van de stad. De huizen zijn doorheen de tijd vaak getransformeerd en aangepast.

Het ontwerp zet in op een sterke verbinding tussen Regentschapsstraat en Wolstraat. Vanop de erekoer aan de Regentschapsstraat zal de bezoeker rechtstreeks kunnen doorwandelen naar de nieuwe binnentuin en de huizen van de Wolstraat.

"Zes tuinen brengen structuur aan op de site en brengen natuurlijk daglicht tot diep in de gebouwen," legt architect Frederic Vandoninck van FVWWarchitecten uit op de persconferentie. "De tuinen op volle grond dragen bij aan de klimaatbestendigheid, een verhoogde biodiversiteit en laten het hemelwater natuurlijk infiltreren."

Om tegemoet te komen aan de vraag naar bijkomende muziekklassen, extra concertzalen en een hoogwaardig geklimatiseerd bewaardepot, was ook een nieuw gebouw noodzakelijk. Een nieuwe grote trap zal de klassen in het historische Cluysenaargebouw met de klassen in de nieuwbouw verbinden. Boven zal de trap op een publiek toegankelijk dakterras eindigen.

Op de verdiepingen van het historische gebouw voorziet het ontwerp in leslokalen en muziekklassen met hedendaags comfort en performante en aanpasbare akoestiek. De muziekklassen die grote basgeluiden produceren (zoals percussie) krijgen een plaats in de nieuwbouw. De nieuwe constructie maakt het mogelijk om de zware percussiegeluiden binnen te houden.

De ruimtes op het gelijkvloers van het Cluysenaargebouw worden ingericht voor het nieuwe kenniscentrum. De historische interieurs worden in ere hersteld. Studenten zullen ook kunnen studeren in de nieuwe bib, het kloppende kennishart van het Conservatorium. De uitgebreide collectie van historische partituren en artefacten wordt in een nieuwe ondergrondse depotruimte in ideale omstandigheden bewaard. (Lees verder onder de afbeelding)

In de nieuwbouw zijn twee nieuwe concertzalen geïntegreerd. De kamermuziekzaal krijgt een vaste opstelling met tribune en zal plaats bieden aan 150 toeschouwers. De houten wandbekleding draagt bij aan een perfecte ruimte-akoestiek. Hoog in de ruimte brengen ramen natuurlijk daglicht naar binnen.

Tussen de grote concertzaal en de artiestenloges in de Wolstraat wordt een repetitiezaal ingebed in de site. De zaal heeft een zeer grote vrije hoogte. Verschuifbare houten wandenbekledingen in combinatie met geluidsabsorberende gordijnen garanderen een aanpasbare ruimte-akoestiek. De repetitiezaal zal twee grote ramen hebben die uitgeven op de tuinen.

De vzw Conservamus ijvert al jaren voor de renovatie van de conservatoria en reageert dan ook tevreden. De vzw zamelde eerder 750.000 à 800.000 euro in bij mecenassen om de 112 raamkozijnen van het conservatoriumgebouw en negen historische poorten en deuren te herstellen. Die gedane herstellingen worden nu geïntegreerd in het volledige renovatieproject.

De volgende stap is het indienen van de bouwaanvraag eind dit jaar bij gewestadministratie Urban.brussels. In het voorjaar van 2023 zal het waardevolle orgel in de grote concertzaal worden gedemonteerd voor restauratie.

Mathieu Michel (MR), sinds het vertrek van minister Sophie Wilmès recent ook staatssecretaris voor de Federale Culturele Instellingen, is jarig vandaag. "Wat een mooi verjaardagscadeau om al die instellingen hier samen te zien werken. De huidige toestand van het conservatorium is voor mij een voorbeeld van hoe we in dit land al te vaak met erfgoed omgaan, daar moeten we mee stoppen. Dit is ons gezamenlijke erfgoed voor de komende generaties, ons visitekaartje voor de wereld."

Naast Michel namen ook Karine Lalieux (PS), federaal minister bevoegd voor Beliris, Pascal Smet (Vooruit-One.brussels), Brussels staatssecretaris bevoegd voor Stedenbouw en Erfgoed, wiens administratie de bouwvergunning moet afleveren, Ben Weyts (N-VA), Vlaams minister van Onderwijs, en Frédéric Daerden (PS), Weyts' Franstalige evenknie, het woord.

"In 2011 heb ik het conservatorium voor het eerst bezocht als Vlaams minister van Onderwijs met de toenmalige directeur. Daarna heb ik gedreigd met onteigening van het conservatorium door Vlaanderen, van de federale regering," haalde Smet de moeilijke voorgeschiedenis van de renovatie aan. "In 2014 hadden we een eerste akkoord met alle overheden. Het is goed dat we samenwerken, maar de volgende keer zouden we misschien toch iets sneller kunnen gaan."

"Voor Brussel is dit een zeer belangrijk gebouw, zeker vanwege de concertzaal met haar geweldige akoestiek. De bibliotheek is een onderdeel van het Brussels patrimonium. Dat is een gebouw met uitstraling dat het verdient om gerenoveerd te worden, en de gevel zal daarna 's avonds scenografisch verlicht worden. Wij zijn met Beliris bezig hele omgeving van de Kunstberg te verlichten."

"Ik beloof dat het aanvraagdossier voor de bouwvergunning – als het volledig is – met urgentie zal behandeld worden."

Momentum

"Voor ons ligt de focus deze ambtstermijn op onderwijskwaliteit, maar dat vergt een gedegen infrastructuur," zei Vlaams minister van Onderwijs Ben Weyts (N-VA). "De staat van dit gebouw in de afgelopen jaren was een schande. Eindelijk zijn we erin geslaagd een compromis te bereiken om de werken te kunnen aanvatten. We hebben wel het momentum gezocht: we hebben gewacht tot bouwkosten op hun hoogtepunt staan om eraan te beginnen."

"Het federale niveau investeert 35 miljoen, en de gemeenschappen elk 20 miljoen. En we hebben de morele steun van Brussel." Smet: "En de toelating!" Weyts: "Dit is het proces van de schande naar de schoonheid."

Conservatoriumdirecteur D'Haene hoopt alvast dat de voorrondes en de halve finales van de Koningin Elisabethwedstrijd na 2028 kunnen terugkeren naar hun thuishaven. "Dat maakt onderdeel uit van het immateriële erfgoed van dit gebouw."