JOUW VRAAG. Waarom werd het CCN-gebouw pal voor het Noordstation neergepoot?

Het eigenlijke Noordstation ligt vandaag in de schaduw van het Communicatiecentrum Noord of het CCN-gebouw. De vormgeving daarvan werd mede bepaald door het beruchte Manhattanplan voor de Noordwijk. Ook de aanleg van de premetro speelde een rol.

Na de opening van de Noord-Zuidverbinding in 1952 werd het oude kopstation aan het Rogierplein afgebroken. Ondertussen was enkele honderden meter verder een nieuw Noordstation gebouwd. Het gebouw ontworpen door Paul en Jacques Saintenoy zou echter niet zeer lang goed zichtbaar blijven. Al in de jaren zeventig werd immers begonnen met de bouw van het CCN-gebouw.

De directe aanleiding was de bouw van de premetro tussen het Noord- en het Zuidstation. Aanvankelijk was het de bedoeling om de trams al na het Rogierplein te laten terugkeren naar de bovengrond. De bovengrondse halte op de esplanade voor het Noordstation zou zo blijven bestaan.

Dat strookte echter niet met het megalomane Manhattanplan. Dat moest van de Noordwijk een wereldvermaard zakencentrum maken met tientallen kantoortorens. Het plan voorzag ook in een kruispunt van autosnelwegen. Om conflicten te vermijden, zouden alle verplaatsingen van voetgangers gebeuren op het niveau van de sokkels, op een hoogte van dertien meter. Dat betekende dat ook het Noordstation een nieuwe ingang moest krijgen op die geplande voetgangershoogte.

Daarom moest er een nieuw complex komen met een ondergrondse tramhalte en een nieuwe lokettenzaal voor de tram- en treinreizigers, maar ook een heus busstation, een grote ondergrondse parkeergarage, een nieuw postcentrum en een terminal met shuttle­trein naar de luchthaven in Zaventem. Het Communicatiecentrum Noord moest de multimodale transporthub worden voor de internationale zakenreizigers die het World Trade Center zouden platlopen.

In werkelijkheid liep het allemaal zo’n vaart niet. De bedrijven bleven weg en de bouw van nieuwe torens viel stil. In eerste instantie werd slechts een mini-CCN gebouwd, met een metrohalte, busstation en lokettenzaal met commerciële ruimtes.

Pas een tiental jaar later zou de overheid beginnen aan een tweede fase. Zo kreeg het CCN in de jaren tachtig twee verdiepingen met kantoren erbij, onder andere bestemd voor de Regie der Luchtwegen, de voorloper van Belgocontrol.

Regionalisering

Ondertussen diende zich alweer een nieuwe complicatie aan: de regionalisering. De spoorwegen zouden nationaal blijven, net als de luchtvaart. Het stadsvervoer kwam echter in handen van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, opgericht in 1989. Zo bleef het oude station in handen van de NMBS, maar kwam het CCN grotendeels in handen van het jongste gewest. Dat moest toezien op de verdere afwerking van het complex. Hierin werd een kans gezien om de regionale ambtenaren te huisvesten.

Begin jaren negentig kreeg het CCN er zo nog enkele verdiepingen bij, in een lichtere stijl met veel glas. Dat was betrekkelijk eenvoudig, omdat de funderingen van in het begin voorzien waren op de uitbreiding. Voor Brussel was dat een veel goedkopere optie dan een compleet nieuw gebouw neerzetten of eentje kopen van een promotor. Bovendien streefde het gewest vanaf het begin naar een kantoorconcentratie rond de grote stations. Op die manier gaf de regionale overheid zelf het goede voorbeeld.

De verschillende uitbreidingen van het CCN hebben de lange westgevel van het station helemaal aan het oog onttrokken. Maar het lot van het Noordstation had nog triester kunnen zijn. In de studiefase van het CCN gingen ook stemmen op om het bestaande station helemaal plat te gooien. Dat zou toelaten om bijkomende perrons te bouwen, en misschien zelfs plaats te maken voor een snelwegviaduct. Het idee om verschillende autowegen door te trekken tot in de Noordwijk, onder meer dwars door Schaarbeek, werd echter nooit concreet.

Vandaag onderhandelt het gewest over de verkoop van het CCN. Dat heeft een grondige opknapbeurt nodig. Brussel wil de ambtenaren verhuizen naar een nieuwe kantoortoren. Het Noord­station kent dan weer een bescheiden revival, met dank aan een stapsgewijze renovatie met respect voor het oorspronkelijke ontwerp. Zelfs met het CCN zo prominent naast het slanke station, is de kenmerkende klokkentoren tot op vandaag een herkenningspunt in een buurt waar niet alleen mensen en treinen, maar ook gebouwen soms heel snel komen en gaan.

VOLGENDE WEEK: Zijn er al boetes uitgeschreven voor auto’s die niet voldoen aan de normen van de lage-emissiezone?

BIG CITY: stel zelf je vraag

Elke week gaat BRUZZ met Big City op zoek naar antwoorden op jouw vragen over Brussel. Vragen allerhande over jouw stad stel je online aan de redactie. De vraag met de meeste voorkeuren wordt onderzocht en beantwoord.

Ook een vraag over Brussel? Zet onze journalisten aan het werk en stel je vraag in Big City.