Na formatie-rollercoaster doemt impasse weer op

De impasse in de Brusselse formatie was compleet, leek dan enkele uren op miraculeuze wijze van de baan, maar keerde toen genadeloos terug. Ondertussen zijn de posities verhard en lijken de alternatieven uitgeput. "Natuurlijk ging de N-VA zich niet tot dit spel verlagen.”

MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez blijft optimistisch, maar zijn eureka-moment is intussen alweer ingehaald door de meedogenloze realiteit van de Brusselse formatie. Daarin blijven de N-VA en de PS lijnrecht tegenover elkaar staan.

De soap van de afgelopen dagen heeft de afstand tussen de twee partijen alleen maar in de verf gezet. Een regering met beide was al uitgesloten, maar zelfs via een gedoogconstructie met een vleugje Magritte vinden Vlaams-nationalisten en Franstalige socialisten elkaar niet.

Toch dacht Bouchez dat hij een meesterlijke zet uit zijn hoed had getoverd waarbij iedereen wat water bij de wijn zou doen. Alleen bleek zijn ‘creatieve oplossing’ voor de formatie-impasse onvoldoende doorgesproken en had ze uiteindelijk wat weg van een kameleon die naargelang de betrokken partij van kleur verandert.

'Tot daar en niet verder’

Tegenover de PS had Bouchez het als volgt verpakt. Zes partijen gaan samen onderhandelen over een Brussels regeerakkoord: MR, PS en Les Engagés aan Franstalige zijde en Groen, Open VLD en Vooruit aan Nederlandstalige kant.

Die drie Vlaamse partijen raken op eigen houtje nochtans niet aan de benodigde meerderheid in de Nederlandse taalgroep.

“Daarom is er duidelijk gevraagd of we akkoord zouden gaan met gedoogsteun van eender welke Vlaamse partij – behalve Vlaams Belang – in ruil voor een staatssecretaris die de MR afstaat aan een figuur uit het middenveld”, klonk het bij de PS.

“Die partij kan technisch gezien dus de N-VA zijn, zolang ze maar niet betrokken is bij de onderhandelingen en zolang de staatssecretarispost die de MR opoffert niet bijvoorbeeld naar een oud-kabinetschef van de N-VA zou gaan. De staatssecretaris moet ‘N-VA-compatibel' zijn: tot daar en niet verder”, was het standpunt van de Franstalige socialisten. Zolang er maar een Vlaamse partij straks op het juiste stemknopje duwt om de regering in het zadel te brengen.

Geestenverdrijver

In de ogen van Cieltje Van Achter (N-VA) kleurde de kameleon evenwel een stuk geler dan bij de PS. Als zij zelf niet mag aanschuiven aan de onderhandelingstafel, dan moet op zijn minst een sherpa de gesprekken meevolgen, was het idee. Het is niet onlogisch dat de grootste partij van het land geen blanco cheque wil tekenen, dat de N-VA niet zomaar gedoogsteun zou verlenen. Van Achter stuurde Brussels N-VA-fractiesecretaris Stijn De Mars naar de plenaire vergadering.

Dat was uit den boze voor de PS, waar kopman Ahmed Laaouej als verwoed geestenverdrijver elke mogelijke gedaante van de N-VA uit de Brusselse regering wil houden. De onderhandeling werd afgelast.

Ook over de staatssecretaris die “op het quotum van de MR” aangeduid zou worden, bestaat onenigheid. Maandag ging het bij Van Achter in enkele uren van “samen met de MR een staatssecretaris aanduiden” naar “de N-VA zal die staatssecretaris aanduiden”.

“Dat is gewoon een kwestie van semantiek”, klinkt het intern bij de N-VA, waar men er geen twijfel over laat bestaan: die staatssecretaris moet de facto een Vlaming zijn die de partij zelf kiest, om in ruil voor de gedoogsteun toch impliciet in de regering te zetelen. “Een versterking van de Vlaamse positie”, aldus Van Achter.

Bouchez had dinsdag dan weer een van zijn poulains, gouwgenoot Rachel Sobry, naar de RTL-Bel-studio's gestuurd om bij Christophe Deborsu de puntjes op de i te zetten. De MR zou haar staatssecretaris opofferen, maar wel zélf aanduiden. De N-VA mag daarna haar zeg doen over de naam.

Londen

En zo staan we terug bij af. De MR houdt sinds het einde van haar rondje bilateraal overleg met PS, Les Engagés, Groen, N-VA, Open VLD en Vooruit de lippen stijf op elkaar. Een doorstart van de onderhandelingen behoort wel nog tot de opties. Maar met Vlaamse minderheid? Dat lijkt lastig.

Meer en meer rijst de vraag of de PS deze piste wel wou doen slagen. Volgens een onderhandelaar hadden Laaouej en co niet ingecalculeerd dat de N-VA oorspronkelijk zou meestappen in het vrij surrealistische verhaal van Bouchez. Sit back and relax: daar ging de PS vanuit.

Ondertussen is het wantrouwen weer gegroeid door de mist die er hangt rond de deal. “Maar het zijn wel de MR en de N-VA die zich in bochten wringen om zich toch maar te schikken naar de wensen van keizer Laaouej”, zegt een bron.

Dat beeld is zeker bij de N-VA stilaan gaan domineren. Voorzitter Valerie Van Peel was dinsdag niet voor haar plezier meegegaan naar het overleg met de MR. "Natuurlijk ging de N-VA zich niet tot dit spel verlagen”, klinkt het bij Wetstraatveteraan Rik Van Cauwelaert in een gesprek met BRUZZ.

“Bouchez is wellicht wat overmoedig geweest en zal zijn plan niet fatsoenlijk hebben doorgesproken. Het is typisch Bouchez: hij denkt overal mee weg te komen. Maar eigenlijk is het idee krankzinnig.”

Daarbij komt het sappige detail dat de MR-voorzitter afgelopen weekend in Londen zou hebben vertoefd met zijn partner Lucie Demaret, die hij eerder op de week tot topvrouw van de Franstalige tegenhanger van Kind en Gezin had gebombardeerd.

‘Hoogste boom’

Dat de Vlaamse partijen vervolgens pas zondagavond bij de terugkeer van Bouchez op de hoogte werden gebracht van de deal, heeft de gepasseerde Elke Van den Brandt (Groen) doen overschakelen op spoedoverleg met de Vlaamse meerderheid maandagvoormiddag.

Groen, Vooruit en Open VLD trekken duidelijk aan hetzelfde zeel als het gaat om de sherpa die aan de N-VA beloofd zou zijn door de MR. “Iemand meenemen naar de onderhandelingen: dat is het minimum”, klinkt het. “Als ze aan mij zouden vragen om enkel met een sherpa te gaan onderhandelen”, zegt een kopstuk, “dan zou ik zelf gezegd hebben: klim de hoogste boom in.”

De forsere stellingname van de N-VA en het hernieuwde elan binnen de Vlaamse meerderheid maken dat de PS ondertussen de hakken nog sterker in het zand zet. Niemand gelooft dat Laaouej een millimeter van zijn lijn zal afwijken.

De Brusselse PS-baas mikt op een coalitie met ofwel een minderheid aan Vlaamse kant en gedoogsteun van eender welke Nederlandstalige partij, ofwel op een vervanging van de N-VA door CD&V. Beide scenario’s zijn op dit moment totaal niet aan de orde.

Het is immers ondenkbaar dat Benjamin Dalle (CD&V) na deze episode zomaar het N-VA-puzzelstukje zou vervangen. Bovendien druist die formule in tegen de positie van Open VLD-kopman Frédéric De Gucht, die de huidige Vlaamse meerderheid niet zal loslaten.

De piste met CD&V die Groen en Les Engagés in februari voorstelden na de exit van formateur David Leisterh (MR) is toen door De Gucht afgeschoten. Dat hij die in het najaar plots wel zou accepteren omdat hij het dan mogelijk tot Open VLD-voorzitter geschopt heeft, zou zijn geloofwaardigheid als liberale messias een flinke knauw geven.

‘In handen van clan-Laaouej'

“De PS zegt dus: het maakt ons niet uit, zolang er maar een Vlaamse partij die minderheidsconstructie aan Nederlandstalige kant steunt. Dat is een totale verachting voor het Vlaams-Brusselse bestuur”, stelt Van Cauwelaert.

De vraag blijft doorklinken: waar wil de PS naartoe? De partij lijkt in een totale oppositie tegen de federale regering en dus de N-VA verzand, waar ook Brussel voor moet wijken. “Maar vooral: de Brusselse PS-afdeling lijkt niet meer bij de nationale PS te horen”, voegt Van Cauwelaert toe.

“Die partij is in Brussel in handen van de clan-Laaouej. Ik begrijp niet dat voorzitter Paul Magnette hem op zo’n manier vrije baan geeft. De enige oplossing voor de formatie lijkt wel om Laaouej weg te halen uit Brussel.”

Domino-effect

De voelbare gevolgen van de impasse nemen ondertussen toe. Administraties die hun projecten on hold moeten zetten, een begrotingstekort van Griekse dimensies en vzw’s en organisaties die hun werking afbouwen en dus personeel moeten ontslaan.

Maar ook de risico’s bij een blijvende crisis stapelen zich tegelijkertijd op een onheilspellende manier op. Een nieuwe ratingverlaging begin oktober waardoor geld lenen nog duurder wordt voor Brussel, banken die de geldkraan dichtdraaien, cashproblemen bij de overheid en de bouw van sociale woningen die stilvalt. Een domino-effect van alarmsituaties hangt in de lucht.

De PS zit nog steeds, weliswaar met beperkte mogelijkheden, aan de knoppen van de Brusselse regering ‘in voorzichtige zaken’, zoals dat heet. Ze hoopt de boel recht te houden terwijl het Brussels systeem op instorten staat en de weg naar een hervorming van de instellingen opengaat.

“Maar dan zal ze de Vlamingen – de N-VA op kop – tegenkomen”, voorspelt Van Cauwelaert. “Denkt de PS dat de Vlamingen met een zak geld zullen blijven staan zwaaien terwijl hun bescherming in Brussel afgebouwd wordt? Nee, ik weet niet waar Laaouej naartoe wil, maar hij is een gevaar voor het voortbestaan van het land.”