Wijkcomités verenigen zich in strijd tegen bouwwoede van regering

Het Brussels Gewest heeft zijn eerste overkoepelende wijkcomité. Een veertigtal buurtraden verenigt zich om de Brusselse richtplannen van aanleg (RPA) aan te vechten. Minder hoge torens, meer transparantie, minder beton en meer groen. Het zijn slechts enkele wensen die het gloednieuwe platform van wijkcomités bundelt in zijn charter. "Het Brussels Gewest zwicht voor grote bouwprojecten. Dat is niet in het belang van de Brusselaar."

Enkele maanden geleden kenden ze elkaar nog niet, maar nu trekken vertegenwoordigers van een dertigtal wijkcomités gezamenlijk ten strijde tegen het Gewest. Hun vijand: de richtplannen van aanleg (RPA) die de toekomst van dertien Brusselse wijken in een reglementair en strategisch kader gieten. Zo’n RPA is een blauwdruk voor grote projecten, die tegelijk alle bestaande stedenbouwkundige en milieuwetgeving overrulet. Broodnodig, zegt het Gewest, om het tekort aan huisvesting op een duurzame manier aan te pakken.

De regering Vervoort II keurde intussen acht van de dertien ontwikkelde richtplannen in eerste lezing goed. De eerste stap naar 20.000 extra woningen, zoals maximaal mogelijk is volgens de RPA's, is zo gezet. Dat was het signaal voor diverse actiegroepen om de krachten te bundelen. Zij richtten een voorlopig naamloos platform op en werken aan een gemeenschappelijk charter. “Je staat als klein wijkcomité machteloos tegenover het Gewest. Maar deze schaalvergroting sterkt ons in onze overtuiging om te blijven vechten”, zegt Bart Van Dyck van het Oudergemse PAD Beton.

De grote lijnen van hun betoog? Een RPA is ondemocratisch ontstaan, biedt geen antwoorden op ecologische en sociale vraagstukken, creëert een juridisch vacuüm en is vooral op maat gemaakt van bouwpromotoren. “Het Brussels Gewest zwicht voor grote bouwprojecten. De promotoren zitten gewoon te wachten op de goedkeuring van het RPA, dat hen nog meer vrijheid zal geven”, aldus Van Dyck.

Neem het RPA Wet. Het Gewest wil een nieuwe smoel geven aan de Europese wijk, en laat daarom de constructie van maximaal veertien torens toe in de Wetstraat. “Die zullen het historisch landschap vernietigen”, foetert Marco Schmitt van wijkcomité Léopold. “En vergeet ook de impact op de omringende wijken niet. De torens werpen schaduwen op de hele omgeving en brengen windtunnels met zich mee. En voor wie? De woontoren ‘The One’ aan Maalbeek raakt zijn appartementen nog niet aan de straatstenen kwijt.”

Volgens de wijkcomités dient een RPA dus niet het belang van de Brusselaar. Van de 20.000 voorziene woningen wordt slechts tien procent ingekleurd als een sociale woonst. En de eerder arme bevolking aan het kanaal kan zich bijvoorbeeld geen appartement in de omstreden woontorens van Besix aan de Ninoofsepoort veroorloven.

“Dat is het probleem met al die torens. Zodra je boven een aantal verdiepingen zit, schieten de prijzen de hoogte in. En vergeet ook niet de maandelijkse servicekosten. Daar kan je in zo’n buildings niet aan ontsnappen. Het zijn pure prestigeprojecten”, zegt Van Dyck fijntjes.

Fetisj voor nieuwbouw

Behalve gentrificatie, bieden de richtplannen geen antwoord op de teloorgang van onze schaarse groene ruimten. De woonuitbreidingsplannen op het voormalig rangeerstation Josaphat – niet te verwarren met het gelijknamige park – illustreren dat. Dertig hectare groen moet er plaatsmaken voor 1.600 woningen. “En wat dan met de verhoogde densiteit? De wijkcomités komen allemaal tot de conclusie dat de RPA's geen antwoord bieden op het mobiliteitsvraagstuk. Laat ons dat eerst oplossen, voor we alles volbouwen.”

Het Gewest wordt een fetisj voor nieuwbouw verweten. “Terwijl er nooit zoveel leegstand was”, werpt Marion Alecian van stadsvereniging Arau op. “In die enorme oppervlakte schuilt een veel duurzamere en efficiëntere oplossing voor het tekort aan huisvesting.” En ook de piste om eengezinswoningen op te splitsen in verschillende flats, is onvoldoende bestudeerd, luidt het. “Dat bevestigt onze indruk dat een RPA er vooral is om megalomane bouwprojecten te faciliteren”, aldus Van Dyck.

Perspective, het planningsbureau van het Gewest, benadrukt dat burgers inspraak hebben in de ontwikkeling van een RPA. “Maar die infosessies zijn eenrichtingsverkeer en rooskleurige voorstellingen. Als je de lijvige en technische dossiers effectief doorneemt, ontdek je meer problemen dan oplossingen”, stelt Van Dyck.

Het Gewest lanceerde de openbare onderzoeken in de lente en herfst van 2019 in twee golven. De verschillende wijkcomités, vaak bestaande uit leken, hadden er een vette kluif aan om alles te ontcijferen en bezwaarschriften in te dienen. “En daar krijg je dan twee maanden de tijd voor. Als het Gewest prat gaat op inspraak, moeten we meer tijd krijgen.”

RPA bevriezen

Al die gemeenschappelijke verzuchtingen worden in een charter gegoten. Dat zal eerstdaags rond zijn en wordt volgende week voorgesteld. Het finale doel van het platform van wijkcomités is om de RPA's te bevriezen, onder meer met een reeks procedures bij de Raad van State. “Zodat we nog eens kunnen reflecteren en er écht overleg kan plaatsvinden”, licht Van Dyck toe. “Sommige RPA's moeten gewoon geschrapt worden. Maar onze eerste intentie is om het debat met de politici op te starten.”

Intussen buigt het platform zich over een naam en andere acties, zoals de opening van informatiekiosken om de buurtbewoners beter te informeren over de RPA's die hun buurt bedreigen. “We proberen onze stem ook luider te laten klinken. Waarom niet samen manifesteren met de klimaatjongeren? Uiteindelijk delen we een groot deel van onze grieven”, merkt Van Dyck op. “Hoe dan ook zullen we actie voeren, om sterker te staan tegen de regering.”

Een eerste actie is intussen gepland. Inter-Environnement Bruxelles (IEB), die 80 wijkcomités verenigt, roept op om op 28 maart te betogen op Housing Action Day, een nationale manifestatie voor het recht op een dak.