Zo ingrijpend veranderde Brussel het voorbije decennium

Autovrije pleinen, transitmigranten, een steplawine en de opkomst van een Brusselse identiteit. Het zijn maar enkele van de trends die Brussel de voorbije tien jaar een ander aangezicht gaven. We zetten de belangrijkste voor u op een rijtje.

Steeds meer Brusselaars

De Brusselse bevolking groeide de voorbije tien jaar fors, met 120.000 zielen of 10 procent, tot 1.208.542. Vooral in het begin van het decennium was de groei erg groot, met een uitschieter van 30.000 extra Brusselaars in 2011. De groei houdt verband met de grotere nataliteit in Brussel, maar ook met de migratie naar het gewest. Vooral het aantal Roemenen, Fransen, Bulgaren en Indiërs zat in de lift.

De groeiende bevolking vertaalt zich ook in nieuwe woonwijken en bestaande gebouwen die worden omgevormd tot woongelegenheden. In Laken ontstond zo de duurzame Tivoliwijk en ook op het nabijgelegen Thurn & Taxis wordt volop gebouwd. Verder naar het noorden groeide Neder-Over-Heembeek ook fors rond de Bruynstraat. En ook het centrum wordt steeds dichter bewoond: in 2000 woonden 39.000 mensen in de Vijfhoek, in 2015 waren dat er al 52.000.

Brusselse identiteit

Wie ‘Brussel’ zegt, dacht lange tijd al snel aan conflicten tussen Nederlands- en Franstaligen. Anno 2019 is die polarisering grotendeels verdwenen, om plaats te maken voor een groeiende Brusselse identiteit.

Wellicht de belangrijkste verklaring voor het fenomeen is de internationalisering van de Brusselse bevolking: ruim de helft van de Brusselaars heeft ondertussen migratieroots van binnen of buiten de EU, een vaststelling die van Brussel de meest kosmopolitische stad ter wereld maakt (na Dubai). Die veelvoud aan achtergronden is zo zelf een fundament geworden van een nieuw Brussels gevoel.

De groeiende Brusselse identiteit uit zich op erg verschillende niveaus: op politiek vlak viel het bijvoorbeeld op hoe anders Vlaanderen en Brussel de voorbije verkiezingen stemden. In Brussel kwam daarbij dat anderstaligen massaal gebruik maakten van de mogelijkheid om op een Nederlandstalige lijst te stemmen.

Op onderwijsvlak blijft het Nederlandstalig onderwijs erg in trek en is er aan Franstalige zijde ook een (te) grote vraag naar scholen die immersie-onderwijs aanbieden. Met de zesde staatshervorming kreeg het Gewest er ook een reeks extra bevoegdheden bij. En op cultureel vlak heeft Brussel met Kanal nu ook een uithangbord van formaat.

Terreur

In maart 2016 wordt België opgeschrikt door bloedige aanslagen in Maalbeek en Zaventem.

De bommen zorgen niet enkel voor tientallen doden en gewonden. De terreurdreiging heeft ook een erg directe impact op het Brusselse straatbeeld. Nog voor de aanslagen verschijnen zwaarbewapende militairen op openbare plekken en op het hoogtepunt van de terreurdreiging sluiten zelfs de scholen en het metronetwerk (in de nasleep van de aanslagen in Parijs). De militairen zijn er tot op vandaag nog, zij het in minder grote aantallen.

Het onderzoek naar de aanslagen in verschillende Europese steden maakt ook duidelijk dat veel wegen naar Brussel leiden, waar heel wat aanslagen werden beraamd. Verschillende daders groeiden er op en de Brusselaar Oussama Atar zou ook het brein zijn achter alle Europese IS-aanslagen van 2015 en 2016.

Pleinen, parken en piétonniers

In de jaren 2000 was er al het Flageyplein, maar het is pas het afgelopen decennium dat Brussel echt de waarde van openbare ruimte zonder auto’s ontdekt. Het symboolproject bij uitstek is daarbij ongetwijfeld de voetgangerszone op de centrale lanen. Anno 2010 waren die lanen gewoon nog een viervaksbaan die de Vijfhoek doormidden sneed. In 2012 halveerde de Stad het aantal rijstroken, in 2015 werden de lanen helemaal autovrij tussen de Brouckère en de Verversstraat, na druk van het burgercollectief Picnic The Streets.

Onder meer door juridisch getrouwtrek zou het vervolgens jaren duren voor de eigenlijke werken voor de nieuwe piétonnier van start gingen. In de loop van 2020 moet de voetgangerszone helemaal afraken, met een vernieuwd Beursplein als sluitstuk. Deens stedenbouwkundige Jan Gehl gaf alvast zijn zegen tijdens een wandelreportage.

De beslissing van het stadsbestuur onder Yvan Mayeur (PS) omvatte daarnaast ook nog de inrichting van een bestemmingslus – ondertussen ook bekend als miniring – en de bouw van 4 ondergrondse parkings langs of dichtbij dat traject. De voetgangerszone en miniring kwamen er, de parkings sneuvelden door protest (vooral bij het Vossenplein) een gebrek aan interesse uit de privésector.

De voetgangerszone in het centrum is niet de enige zone die autovrij werd. Ook op het Sint-Gillisvoorplein, het Rogierplein, het Spiegelplein in Jette, het Dumonplein in Sint-Pieters-Woluwe en een deel van de Elsensesteenweg werd de personenwagen buitengeveegd.

Een vaak gehoorde kritiek op de nieuwe pleinen is dat ze doorgaans erg kaal en weinig natuurlijk zijn. Dat kan alvast niet gezegd worden van de nieuwe parken die Brussel erbij kreeg. In de eerste plaats het nieuwe park op Thurn & Taxis en het verlengstuk richting Laken. Recenter ontstond ook aan de Ninoofsepoort een park in een buurt zonder veel groen. De Kleine Ring moest er meteen ook op dieet en het Ninoofsepoortplein werd uitgebreid.

Last but not least verdient ook de afbraak van het Reyersviaduct een vermelding. Het symbool van het autotijdperk leed aan betonrot en wijkt voor een stadsboulevard.

Step is overal

Als iemand u in 2010 had verteld dat er in het volgende decennium plots 4.000 deelsteps, 3.000 elektrische deelfietsen en nog eens honderden deelscooters en -auto’s zouden bijkomen in Brussel had u wellicht eens meewarig geglimlacht.

De voorbije jaren schoten de free floating-systemen -waarbij een voertuig niet naar een vaste standplaats terugmoet – echter als paddestoelen uit de grond. De trend is onder meer het gevolg van de brede verspreiding van mobiel internet, dat gebruikers toestaat voertuigen te vinden en ontgrendelen via de smartphone.

Het meest spraakmakende vervoersmiddel is daarbij ongetwijfeld de elektrische step: snel en praktisch, maar ook gevaarlijk en bij sommige aanbieders deel van een systeem dat op sociale uitbuiting lijkt. De evolutie ging razendsnel: Bird lanceerde zijn 100 voertuigen pas in september 2018, Lime volgde met 500 steps in november, amper een jaar geleden. Afgelopen zomer waren er circa 4.000 steps, vandaag zijn het er al weer heel wat minder. De steps (en deelfietsen) lijden dan ook onder vandalisme en er zijn heel wat vragen over de winst- of verliescijfers van de aanbieders. Een hele rist stepverhuurders gaf er ondertussen ook al de brui aan.

De Brusselse overheden werden wat overrompeld door de stepinvasie, die ook tot overlast op trottoirs zorgt. Geleidelijk kwamen er regels over nogo-zones voor steps en afgebakende parkeerplaatsen.

Het aantal deelsteps zou haast doen vergeten dat ook de privéstep de afgelopen twee jaren een echte boom kende.

Meer fietsers, barstjes in troon van Koning Auto

Nog op mobiliteitsvlak bleef de fiets zijn gestage groei voortzetten, de laatste jaren onder meer dankzij afgescheiden infrastructuur op de Kleine Ring. Een type fiets dat daarbij steeds zichtbaarder wordt is de elektrische long tail, een fiets waar de stadsbewoner tot 3 kinderen kan op vervoeren.

Het autogebruik stagneerde het voorbije decennium en nam zelfs licht af. De wegcapaciteit voor auto’s nam dan ook vaak af in het gewest. Met de invoering van de Lage-emissiezone kregen Brusselaars met een oude auto ook een extra reden om over te stappen op een ander vervoersmiddel.

De MIVB kende dan weer een forse groei van het aantal reizigers: van 311 miljoen in 2010 naar 417 miljoen dit jaar, goed voor 25 procent meer ritten. Verschillende tramlijnen werden ook verlengd, waarbij vooral het succes van lijn 9 naar Jette in het oog springt.

Uw hamburger neemt de fiets

Bijna even zichtbaar in het straatbeeld als de steps zijn de maaltijdkoeriers. De allereerste maaltijdleverdienst heette Take Eat Easy en landde in onze hoofdstad in 2013, maar ging in de zomer van 2016 op de fles. Daarna namen Deliveroo, Uber Eats en Take Away de rol over. De fietsende of brommende maaltijdbezorgers zijn handig voor de hongerige klant, maar net als bij de steps kunnen wel wat vragen gesteld worden bij de sociale situatie van de koeriers in kwestie. BRUZZ deed dat en won er een persprijs mee.

Migranten op doorreis

Migratie naar het Verenigd Koninkrijk is geen nieuw fenomeen. Wél nieuw is dat er sinds 2015 geregeld honderden migranten in en rond het Noordstation en het Maximiliaanpark verblijven. Ze zoeken er wat warmte, een dak boven het hoofd, een gratis maaltijd en lotgenoten die net als zij proberen om stiekem met een vrachtwagen naar het Verenigd Koninkrijk te reizen. De reizigers in kwestie zijn vaak afkomstig uit Soedan en Eritrea en blijven vaak maanden in onze hoofdstad zonder hier asiel aan te vragen.

De voorbije jaren ontstond rond die transitmigranten ook een solidariteitsnetwerk van burgers, die overnachting aanbieden, vaak voor honderden mensen per nacht. Ook het Gewest financiert een opvangcentrum.

Werkloosheid blijft dalen

We kunnen de artikels ondertussen al door een robot laten schrijven: de voorbije 60 maanden bleef de Brusselse werkloosheid immers voortdurend dalen, sinds 2014 dus. Goed nieuws dus, al blijft 15,8 procent best wel een hoog cijfer. De trend is een gevolg van de conjunctuur, het beleid van het Gewest (met onder meer het Jeugdgarantieplan) en federale maatregelen die werklozen schrapten uit de statistieken. De jeugdwerkloosheid zit de voorbije maanden overigens wél opnieuw in de lift.